امیر منصوری
 

دولت ایالات متحده در ماه مارس 2024 لایحه‌ای تصویب کرد که به دلیل امنیت ملی، از تیک‌تاک (Tiktok) خواسته شد تا دارایی‌های خود در ایالات متحده را قبل از 19 ژانویه (30 دی) از «بایت‌دنس» شرکت مادر چینی آن جدا کند؛ در غیر این صورت، امکان فعالیت در آمریکا نخواهد داشت. دولت آمریکا بارها اظهار داشته است که به دلیل نگرانی‌های بالقوۀ حفظ حریم خصوصی داده‌ها و احتمال دخالت خارجی، تهدیدی قابل توجه برای امنیت ملی ایالات متحده محسوب می‌شود. پس از توقف یک روزۀ فعالیت تیک‌تاک در ایالات متحده در تاریخ 30 دی که بر اساس لایحۀ یاد شده انجام شد، با شروع دولت ترامپ، مهلتی به بایت‌دنس برای حل و فصل موضوع و فروش بخشی از سهام خود به آمریکا داده شده، که تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده است.  
با توجه به احتمال توقف تیک تاک در آمریکا که امکان آن همچنان وجود دارد، چند روز پیش از 19 ژانویه تاکنون، کاربران خارجی و عمدتاً آمریکایی تیک‌تاک، به یک اپلیکیشن شبکۀ اجتماعی چینی به نام «شیائو خونگ‌شو» (Xiao Hong Shu小红书) با نام انگلیسی «رِد نوت» (Red Note) روی آورده‌اند. این امر در ایالات متحده، باعث ظهور پدیده‌ای به نام «پناهندگان تیک تاک» (Tiktok Refugees ) شده است.
موج پناهندگان تیک تاک باعث شده است که رِد نوت که حتی نام انگلیسی هم ندارد، نه تنها در ایالات متحده، بلکه در بسیاری از کشورهای آسیا، اروپا، آمریکای جنوبی و آفریقا نیز در صدر رتبه بندی دانلودِ اپ استورها قرار گیرد. رِد نوت، اپلیکیشن آنلاین چینی است که در آن، کاربران، تجربیات خود در خصوص زندگی، کار، مسافرت، خرید، مصرف و ... را از طریق تصاویر و ویدئو به اشتراک می‌گذارند و با سایر کاربران، ارتباط و تعامل برقرار می¬کنند. دیگر امکاناتی همچون انواع مدل‌های خرید و مصرف آنلاین و فروش کالا به وسیلۀ پخش زنده نیز در آن وجود دارد. 
بسیاری از کاربران تازه¬ واردِ آمریکایی در رِد نوت،  مطالبی را به زبان انگلیسی یا چینی با کمک ترجمۀ‌ هوش مصنوعی پست می‌کنند و برخی ویدئوهای کوتاه یا حتی پخش زنده را برای تعامل با کاربران، ارسال و نسبت به یادگیری زبان چینی ابراز تمایل می‌کنند. بسیاری از کاربران هم عنوان داشته اند که رِد نوت، علایق آن¬ها را به¬خوبی در نظر می¬گیرد و پیشنهادهای خوبی مطرح می‌کند. به-علاوه، برای ثبت نام در این اپلیکیشن، نیازی به شماره تلفن همراه چینی وجود ندارد؛ بنا بر این، ثبت حساب برای کاربران خارجی‌ آسان است. 
برخی ترجیح داده‌اند از اپلیکیشن‌های چینی، نسبت به پلتفرم‌های اجتماعی آمریکایی مثل فیس‌بوک که متعلق به «متا» غول فناوری آمریکاست، استفاده کنند. شماری از بلاگرهای آمریکایی، از دنبال کنندگان خود خواسته‌اند تا در دانلود و استفاده از رِد نوت، به عنوان راهی برای ابراز نارضایتی از دولت آمریکا و متا، به آن¬ها ملحق شوند. برخی از این بلاگرها برای نشان دادن اعتراض خود، حتی بایکوت یک هفته‌ای پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی متا را برنامه ریزی کرده‌اند.
این تحولات شبکه¬های اجتماعی در بسیاری از رسانه¬های غربی همچون رویترز، ووآ، لوموند، تایم، آسوشیتد پرس، فرانس 24، بی بی سی، وال استریت ژورنال و ... بازتاب گسترده ای داشته است. روزنامۀ وال استریت ژورنال در این زمینه نوشت: «در زمانی که روابط ایالات متحده و چین پرتنش شده است، دوستی جدید بین چین-آمریکا در اپلیکیشنی که قبلاً تقریباً هیچ کاربر بین‌المللی نداشت، سربرآورده است». آسوشیتد پرس نیز آورده است: «در پدیده ای نادر، تماس مستقیم بین دو جهان متفاوت برقرار شده است که به واسطۀ زبان، محدودیت¬های تجاری و سیستم محافظه¬کار آنلاین چین، همواره از یکدیگر دور بوده اند». مجلۀ «فوربس» نوشت جابجایی کاربران آمریکایی به رِد نوت، می‌تواند به عنوان مقاومت آنان در برابر ممنوعیت احتمالی تیک تاک توسط دولت تلقی شود.
در دیگر گزارش¬های منابع غربی آمده است: «کاربران جدید که با تگ (برچسب) «پناهنده» به رِد نوت پیوستند، از طریق اینترنت، از اقیانوس آرام عبور کردند. برخی از کاربران آمریکایی، پس از تماشای ویدئوهای هوایی از صحنه‌های شبانۀ شهرهایی مانند شانگهای و چونگ‌چینگ گفتند هرگز نمی‌دانسته اند چین اینگونه است و تأکید کرده اند که باید برای دیدن آن¬ها به چین بروند.
«برخی از کاربران آمریکایی که به تازگی به رِد نوت پیوسته ‌اند، در ابتدا نگران این بودند که کاربران چینی با آن¬ها رفتار غیر دوستانه‌ای داشته باشند؛ اما تعامل بین کاربران چینی و آن¬ها کاملاً دوستانه و مشتاقانه بود و پاسخ‌های "خوش آمدید" در همه جا در بخش نظرها ظاهر می‌شد. صحنه‌های جالب توجهی روی پلتفرم ظاهر شد، ازجمله اینکه تعداد زیادی از دانش آموزان چینی، از کاربران آمریکایی برای تمرینات زبان انگلیسی کمک می‌خواستند؛ و در برابر،  کاربران آمریکایی، از چینی‌ها برای تقویتِ درس‌های ریاضی، درخواست کمک می‌کردند.»
علاوه بر این، کاربران زیادی در شبکۀ اجتماعی «اکس»، توئیتر سابق، به پناهندگان تیک تاک، واکنش نشان داده اند. از جمله اینکه صدها هزار نفر برای مخالفت با دولت آمریکا، در حال دانلود رِد نوت و تعامل با میلیون‌ها شهروند چینی در این اپلیکیشن هستند و ناخواسته، دهه‌ها تبلیغات منفی ایالات متحده علیه چین را بی اثر می‌کنند.
شایان ذکر است که تیک تاک تا پایان سال 2024 میلادی، 170 میلیون کاربر فعال در ایالات متحده داشت. برای صدها میلیون آمریکایی، اشتراک‌گذاری لباس‌ها و افکارشان و ارسال لحظات خنده‌دار حیوانات خانگی زیبا در تیک تاک، بخشی از زندگی روزمرۀ آن¬ها شده است. تیک تاک برای هفت میلیون شرکت کوچک و متوسط و 224 هزار نفر در ایالات متحده، شغل ایجاد کرده است. بنابراین، زمانی که دولت آمریکا، لایحۀ قانونی تیک تاک را تصویب کرد، بیش از نیمی از کاربران آمریکایی تیک تاک، آشکارا مخالفت خود را ابراز کردند. 
موضوع پناهندگان تیک تاک در فضای رسانه‌ای و مجازی چین نیز انعکاس بسیار گسترده ای داشته است. رسانه‌های چینی، پناهندگان تیک تاک در فضای مجازی را مانند پناهندگان در دنیای واقعی می‌دانند که قربانی سیاست‌های هژمونیک آمریکا و غرب شده‌اند و این مهاجرت گسترده به یک پلتفرم جایگزین را، نشان دهندۀ اختلاف عمیق‌ میان سیاست‌های دولت و احساسات عمومی در ایالات متحده برآورد کرده اند و با توجه به صعود دانلود رِد نوت به صدر جدول اپ استور، آن را حاکی از رویکرد متفاوت مردم و دولت آمریکا دانسته اند.
در تحلیل این رسانه¬ها، چندین عامل در این جداییِ میان دولت و افکار عمومی آمریکا نقش دارند: 
نخست، فقدان مدارک موثق برای دفاع از ادعاهای مربوط به امنیت ملی علیه تیک تاک، کار را برای دولت آمریکا به منظور متقاعد کردن مردم به ¬شدت و حدتِ این تهدید، دشوار کرده است. در عین حال که نگرانی‌ها دربارۀ حریم خصوصی داده‌ها معتبر است، دولت به¬روشنی، بیان نکرده که چگونه اقدامات داده‌های تیک تاک، تهدید منحصر به فردی برای آمریکا به حساب می‌آید.
به علاوه، افکار عمومی شاید بیشتر نگران پیامدهای منفی بالقوۀ ممنوعیت تیک تاک باشند، تا خطرهای احتمالی امنیت ملی مطرح شده توسط دولت. بسیاری از کاربران برای سرگرمی، ارتباطات اجتماعی و حتی فرصت‌های تجاری، به تیک تاک تکیه کرده و وابسته شده‌اند. ممنوع کردن این اپلیکیشن، آن¬ها را از این منافع محروم می‌سازد و به شکل قابل توجهی بر زندگی روزمرۀ آنان تاثیر می‌گذارد. 
افزون بر این، اقدامات دولت ممکن است به عنوان تجاوز به آزادی بیان تلقی شود. دولت آمریکا با هدف قرار دادن یک پلتفرم خاص، به شکلی مؤثر، در حال محدودسازی دسترسی عموم مردم به اطلاعات و ایده‌هاست. 
همچنین، افکار عمومی ممکن است به انگیزه‌های دولت مشکوک باشند که ملاحظات اقتصادی یا سیاسی، به جای نگرانی‌های واقعی امنیت ملی، باعث فشار برای ممنوعیت تیک تاک شده است. این ممنوعیت که با جنگ تجاری جاری میان ایالات متحده و چین همزمان شده، فقط به بیشتر شدن این شک و تردیدها افزوده است. پدیدۀ پناهندگان تیک تاک، نشان دهندۀ تأثیر و تأثر متقابل پیچیده میان فناوری، سیاست و افکار عمومی است. در حالی که دولت، مسئولیت حفظ امنیت ملی را بر عهده دارد، باید مراقب تأثیر پیامدهای بالقوۀ اقداماتش بر آزادی‌های شخصی و اقتصاد گسترده‌تر باشد.
از نگاه رسانه¬های چینی، دولت آمریکا باید برای کاهش این اختلاف روزافزون با مردم، شفافیت و شواهد بیشتری برای دفاع از ادعاهای خود ارائه و در گفتگوی آزاد با شهروندان شرکت کند و پیامدهای ناخواستۀ سیاست‌های آن را به¬دقت در نظر بگیرد. نهایتاً، سرنوشت تیک تاک و موضوع گسترده‌تر مقررات فناوری، پیامدهای گسترده‌ای برای آیندۀ اینترنت و مناسبات دولت‌ها و شهروندانشان خواهد داشت.
در دیگر تحلیل رسانه¬های چین، از چرایی استفاده نکردن کاربران آمریکاییِ تیک تاک از شبکه‌های اجتماعی داخلی مانند فیس‌بوک و اینستاگرام و پیوستن به یکی دیگر از پلتفرم‌های اجتماعی چینی سؤال شده و در پاسخ عنوان شده است که همه متوجه شده‌اند پلتفرم‌های نامبرده، نوعی «پیلۀ اطلاعاتی» تشکیل داده‌اند که چین را بدنام کنند و گزارش¬های فراوان نادرستی دربارۀ این کشور، در این سکوها به طور جدی بر درک عینی آن¬ها از چین و جهان تأثیر می‌گذارد. اما در تیک تاک و رِد نوت، بیش از 80 درصد از محتواها، هیچ ارتباطی با سیاست ندارد. تحلیلگران بر این باورند که سرکوب غیرمنطقی تیک تاک توسط دولت ایالات متحده، اساساً برای ادامۀ انحصار گفتمان رسانه‌هاست و واشنگتن نگران این است که مردم آمریکا، دنیای واقعی را ببینند.
منابع:
https://www.wsj.com/tech/tiktok-refugees-find-an-alternativein-china-0b0418f6
https://apnews.com/article/tiktok-refugee-xiaohongshu-rednote-855692624aa52825b30afc5474af881d
https://www.lemonde.fr/en/pixels/article/2025/01/17/the-astonishing-migration-of-american-tiktok-refugees-to-a-chinese-app-they-knew-nothing-about_6737147_13.html
https://www.scmp.com/opinion/letters/article/3295621/tiktok-refugees-rednote-kindness-should-be-watchword
https://news.cgtn.com/news/2025-01-14/-TikTok-refugees-Great-divide-between-the-public-and-the-government-1A9HZ9gaUta/p.html
https://www.chinadaily.com.cn/a/202501/15/WS678780f4a310f1265a1db0f4.html